Ce samedi 16 juin, dans le cadre du programme des Nouveaux Commanditaires, les habitants de Merelbeke (Flandre Orientale) inaugurent les nouveaux aménagements de leur place communale et par la même occasion l’installation qu’a conçu Emilio Lopez Menchero pour la place : « Flowers », un ensemble de cinq fleurs en pavés de verre colorés, associés à cinq jets d’eau.
Je savais, explique Emilio Lopez Menchero que les architectes planifiaient une fontaine à trois jets d’eaux et que le sol de place serait composé de petits pavés gris clairs et foncés, une sorte de trame, de répétition de motifs, traçant à même le pavé un ensemble de chemins contournant des ilots. L’idée du pavé – pixel me sauta aux yeux.
La production de fleurs est une tradition locale. L’un des village qui constitue Merelbeke s’appelle Flora. Les établissements horticoles et les « bloemisten » y sont nombreux. Je me suis également arrêté sur l’histoire tragique des trois « friendly fires » que subit Merelbeke en 1943 et 1944, ces trois bombardements alliés que l’on appellerait aujourd’hui des dommages collatéraux, et qui firent de nombreuses victimes civiles.
J’ai donc proposé un dessin au sol autour de cinq becs de fontaines (j’en rajoute deux au projets des architectes), comme les fleurs pixelisées des premiers jeux vidéos. Ce sont également des cibles ou des déflagrations schématisées. Entre l’église, la maison paroissiale, la maison communale et la bibliothèque municipale, j’ai donc composé un bouquet de pixels, n’utilisant que les couleurs primaires du système RGB… Les jets d’eau seront illuminés par des leds lançant des variations sur ce même spectre de couleurs.
Luk Lambrecht a été choisi comme médiateur du projet, interface entre l’artiste, les architectes et les habitants commanditaires. Il écrit à propos de cet aménagement :
De plaats waar de permanente integratie wordt voorzien is een symbolische plaats, een centraal plein en verbindt zowel een kerk, een bibliotheek, het gemeentehuis, een monument voor de beide wereldoorlogen en een stopplaats van het openbaar vervoer op de drukke Steenweg in Merelbeke.
De ideeën van de projectontwikkelaar waren bij de eerste besprekingen omtrent verzuchtingen en ideeën over de inrichting van het plein met kunst een goede basis die leidde naar een boeiende denkoefening. De ruime groep die interesse aan de dag lag voor deze problematiek wist al snel de pijnpunten te analyseren van deze site die halvelings gegijzeld blijft door de bepalende “messcherpe” aanwezigheid van de Steenweg. De DNO-groep wist via al dan niet visuele ideeën al snel tot een synthese te komen via het formuleren van begrippen waaraan de “uitgekozen” kunstenaar diende te voldoen bij het ontwikkelen van een voorstel tot permanent geïntegreerd kunstwerk.
Het geluid als bron van ergernis, de ecologie, het “gehoor” willen hebben dat haast als een allegorie werd geformuleerd, de nadruk op poëzie, het belang van de echo van het verleden en dit allemaal samen met de ligging van Merelbeke tussen waterwegen waren de punten die op één of andere manier dienden te worden verwerkt tijdens de genese en de uitwerking van het kunstwerk. De DNO-groep koos uit drie voorgestelde kunstenaars voor de Brusselse kunstenaar met Spaanse roots Emilio Lopez-Menchero.
Op basis van een intens plaatsbezoek en een grondige studie via boeken en informatie over de rijke socio-culturele en economische geschiedenis van Merelbeke geraakte de kunstenaar stilaan ondergedompeld en beroerd in het “wat” en “hoe” van de gemeente Merelbeke.
Foto’s van reuzen, worstelaars, wielrenners alsook beelden uit de grote oorlog en de waanzin erbij van het verliezen van het leven… zijn allemaal items die in zijn project -voorstelllen bleven haperen. Het was de kunst om de kernideeën van de DNO-groep samen met de vruchten van de Merelbeke – studie te laten converteren in hedendaagse, prikkelende, esthetische en maatschappelijk relevante modellen en voorstellen voor een permanent kunstwerk.
De kunstenaar formuleerde een aantal “open’” voorstellen die heel mooi aansluiten bij de inhoudelijke verzuchtingen en ook realistisch blijven in de buurt van het scherpe voor handen zijnde budget. Emilio Lopez-Menchero denkt eraan via elaboraties van (de al voorziene) vloerfonteinen de site te betrekken en onder te dompelen in een een feeëriek spel van water, licht, geluid en geschiedenis dat kan leiden naar het beleven van poëtische momenten gevat in een echo naar de geschiedenis van de gemeente.
De kunstenaar wil via het motief van de bloem in de vorm van pixel-patronen op de grond het plein gebruiken als en soort uitnodigend “perk” waarin de bloemen zich als omgekeerde tekens presenteren. De stengel kan gezien worden als de opspuitende waterstraal en de gekleurde pixels op de grond die van onderuit ‘s avonds en ‘s nachts worden verlicht verlenen het brede plein een haast “publieks-aanzuigend” effect zowel bij licht als in de duisternis.
Fonteinen als omgekeerde bloemen die samen een boeket vormen voor Merelbeke ! Een boeket dat aanwezig is naast symbolische gebouwen waar de meest ingrijpende momenten van éénieders leven op een wettelijke of religieuze manier worden bezegeld. Samen met de architecten/ontwikkelaars kan worden samengewerkt aan de best mogelijke bouwkundige oplossingen bij de realisatie van een zo poëtisch mogelijk artistiek resultaat. Dit poëtische “bloem” -accent in de publieke vlakte verwijst niet alleen naar het “hier & nu” maar en kan naast een heel persoonlijke lectuur en receptie ook meer impliciet verwijzen naar een ingrijpende gebeurtenis die zich bij de bloemisten van Merelbeke afspeelde tijdens de tweede wereldoorlog. Dekking zoekende bloemisten verdronken in hun schuilkelder door het water van de kapotgeschoten reservoirs die de kelder waarin ze schuilenden liet vollopen.
Het water dat bloemen doet “(over)leven” maakte een dramatische einde aan het leven van de bloemisten die kunnen worden vergeleken met ‘tragische’ dienaars van de schoonheid. De ideeën voor deze permanente kunstintegratie kristalliseren tot (ontluikende) bloemen. Het geluid van de fontein moet tegengif verschaffen aan het gebrom op de Steenweg en de kunstenaar denkt eraan om het werk nog een interactief kantje te verlenen als het budget het toelaat. Dit projectvoorstel is het onderwerp van discussie en van het wisselen van gedachten in perspectief van de realisatie van een gelaagd en esthetisch tot de verbeelding sprekend blijvend kunstwerk in Merelbeke.